Z pojęciem olimpizmu zetknął się chyba każdy. To w największym skrócie idea promująca połączenie sportu z kulturą i edukacją, mająca na celu wspieranie rozwoju człowieka, przyczynianie się do budowania lepszego społeczeństwa oraz promowanie pokoju i współpracy między narodami. Szlachetny pomysł rywalizacja sportowców z całego świata, który narodził się jeszcze w starożytnej Grecji, przez stulecia był zapomniany. Jak wyglądał jego powrót na salony po ponad 1500 latach niebytu?
Olimpizm i jego początki
Historia olimpizmu sięga starożytnych Greków, którzy już w 776 roku p.n.e. organizowali pierwsze igrzyska olimpijskie. Początkowo wydarzenie to poświęcone było czci Zeusa i innych antycznych bogów. Igrzyska od samego początku były więc nie tylko zawodami sportowymi, ale również religijnymi i kulturalnymi wydarzeniami, które gromadziły zawodników i widzów z różnych zakątków świata. Historia starożytnych olimpiad zakończyła się ostatecznie w 393 roku n.e. Wówczas organizacji igrzysk olimpijskich zakazał cesarz Teodozjusz I Wielki.
Ten swoisty fenomen cywilizacyjny postanowiono wskrzesić pod koniec XIX wieku. Wielkim orędownikiem idei olimpizmu był francuski baron Pierre de Coubertin. Chciał on stworzyć imprezę sportową, która będzie okazją do spotkania w jednym miejscu ludzi z całego świata. Pierre de Coubertin uważał bowiem sport nie tylko za środek hartowania ciała, ale przede wszystkim za uniwersalną metodę wychowania współczesnego człowieka w duchu pokoju i tolerancji.
Francuski arystokrata, który od wielu lat angażował się w propagowanie zdrowego trybu życia, swój pomysł zaprezentował światu w 1894 roku w Atenach. Dzięki jego wizji i zaangażowaniu założony został wówczas Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOl). Wtedy też postanowiono, że pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie odbędą się w 1896 roku w Grecji, czyli tam, gdzie zaczęła się ich historia.
Pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie
Według różnych źródeł w 1896 roku w Atenach wystąpiło od dwustu do prawie trzystu zawodników, którzy reprezentowali czternaście państw. Niestety, na listach startowych oficjalnie zabrakło kobiet, a większość sportowców pochodziła z Grecji. Ponadto wszyscy zawodnicy byli amatorami i sami musieli opłacić sobie pobyt w Atenach.
Pomimo tego kibice i dziennikarze bardzo pozytywnie zareagowali na pomysł „wskrzeszenia” idei olimpizmu. W dniu otwarcia pierwszych nowożytnych igrzysk olimpijskich na przepełnionym Stadionie Panateńskim pojawić się miało od 60 do nawet 100 tysięcy widzów. Sportowcy rywalizowali w dziewięciu dyscyplinach, czyli lekkoatletyce, kolarstwie, szermierce, gimnastyce, strzelaniu, pływaniu, tenisie, podnoszeniu ciężarów i zapasach.
Rozwój ruchu olimpijskiego
Cztery lata później odbyły się kolejne igrzyska olimpijskie, ale tym razem gospodarzem został Paryż. W 1900 roku po raz pierwszy na listach startowych oficjalnie znalazły się kobiety. Z kolei czternaście lat później architekt współczesnego olimpizmu de Coubertin zaprezentował światu projekt flagi olimpijskiej (z charakterystycznymi pięcioma splecionymi kołami). Po raz pierwszy symbol współczesnego olimpizmu został użyty w Antwerpii w 1920 roku.
Z czasem rywalizacja sportowców z całego świata zaczęła być coraz bardziej profesjonalna. W 1924 roku zorganizowano pierwsze Zimowe Igrzyska Olimpijskie w Chamonix. Było to otwarcie idei olimpizmu na sporty zimowe. Z kolei w 1932 roku po raz pierwszy powstała „wioska olimpijska”, która przeznaczona była specjalnie dla sportowców biorących udział w tej międzynarodowej rywalizacji.
Fenomen paraolimpiady
Ruch paraolimpijski, będący jednym z najbardziej inspirujących i przełomowych wydarzeń w historii sportu, rozpoczął się tuż po zakończeniu II wojny światowej. Jego początki związane są z wizją i determinacją Sir Ludwiga Guttmanna, który postanowił wykorzystać sport jako narzędzie rehabilitacji dla weteranów. Niemiecki lekarz, pracując w małym szpitalu w Stoke Mandeville w Anglii stworzył ośrodek rehabilitacyjny, gdzie sport stał się kluczowym elementem terapii. To właśnie tutaj, w 1948 roku, odbyły się pierwsze zawody dla osób niepełnosprawnych, znane jako Stoke Mandeville Games.
W tym skromnym wydarzeniu, zorganizowany równolegle z otwarciem Letnich Igrzysk Olimpijskich w Londynie 1948, wzięło udział zaledwie kilkunastu weteranów, którzy rywalizowali w łucznictwie. Z czasem w programie zawodów pojawiły się kolejne dyscypliny. Dzięki temu Stoke Mandeville Games szybko nabrały jednak medialnego rozgłosu. Był to ważny krok w kierunku utworzenia globalnego ruchu sportowego dla osób niepełnosprawnych.
W ten sposób dochodzimy do pierwszych oficjalnych igrzysk paraolimpijskich, które odbyły się w Rzymie w 1960 roku. Było to bezpośrednie rozwinięcie idei Stoke Mandeville Games. W igrzyskach wzięło udział 400 sportowców z 23 krajów, rywalizujących w dziewięciu dyscyplinach. To wydarzenie zapoczątkowało regularne organizowanie paraolimpiad, które od tego czasu odbywają się co cztery lata. Ruch ten zmienił życie tysięcy sportowców, a olimpizm znacząco wpłynął na postrzeganie osób niepełnosprawnych na całym świecie, promując wartości równości, integracji i wytrwałości.
Polska na igrzyskach olimpijskich
Przełomowe były VIII Letnie Igrzyska Olimpijskie, które rozegrane zostały w Paryżu w 1924 roku. To właśnie sto lat temu sportowcy z naszego kraju po raz pierwszy oficjalnie mogli doświadczyć, czym jest idea olimpizmu. Oczywiście już wcześniej Polacy uczestniczyli w zmaganiach olimpijskich. Reprezentowali jednak państwa zaborcze. Z kolei w 1920 roku, czyli już po odzyskaniu niepodległości, na przeszkodzie stanęła trwająca wojna polsko-bolszewicka.
Pierwsze medale olimpijskie dla Polski zdobyła czwórka kolarzy torowych. Franciszek Szymczyk, Jan Łazarski, Józef Lange i Tomasz Stankiewicz 27 lipca 1924 roku wywalczyli srebro, już na zawsze zapisali się złotymi zgłoskami w annałach rodzimego sportu. Tego samego dnia brązowy medal zdobył również Adam Królikiewicz, który startował w jeździeckim konkursie skoków.
Na pierwszy złoty krążek przyszło Polsce poczekać kolejne cztery lata. W 1928 roku w Holandii na najwyższym stopniu podium stanęła dyskobolka Halina Konopacka. Na tej samej imprezie wyróżnił się również jeździec Michał Antonewicz, który jako pierwszy Polak wywalczył dwa złote medale.
Rozwój polskiego sportu zatrzymała II Wojna Światowa. Wielu rodzimych zawodników zginęło, a większość infrastruktury została całkowicie zniszczona. Odbudowa potencjału była powolna, ale już w 1956 roku z Melbourne Polacy przywieźli dziewięć medali. Z kolei w 1964 roku legendarna lekkoatletka Irena Szewińska jako pierwsza zawodniczka z naszego kraju zdobyła na jednej imprezie olimpijskie aż trzy medale. Najwięcej Polaków stanęło na olimpijskim podium w 1980 roku. Z zawodów w Moskwie biało-czerwoni sportowcy przywieźli aż 32 medale.
Podsumowanie
Od początków nowożytnych igrzysk, ruch olimpijski przeszedł znaczącą ewolucję, wprowadzając nowe dyscypliny sportowe i znacząco się komercjalizując. Niezmienny pozostał jednak fundament olimpizmu, jakim jest idea budowania lepszego, bardziej pokojowego świata, w którym panuje szacunek, przyjaźń i solidarność. Współczesny olimpizm to bowiem tylko rywalizacja na najwyższym poziomie, ale także narzędzie do promowania pokoju, zrozumienia między narodami i solidarności społecznej.
Olimpizm kieruje się mottem „Citius, Altius, Fortius” – „Szybciej, Wyżej, Silniej”, które odzwierciedla dążenie sportowców do przekraczania własnych granic. To hasło stanowi esencję olimpijskiego ducha, zachęcając do ciągłego doskonalenia się w każdej dziedzinie życia. Pozostaje mieć nadzieję, że igrzyska olimpijskie pozostaną globalnym świętem, które łączy ludzi z różnych kultur i krajów w duchu wspólnej rywalizacji i przyjaźni.
