Definicja testu psychologicznego
Proces badawczy wymaga od naukowca umiejętności analizowania danych oraz zaznajomienia się z metodologią. Jednocześnie uważając na odpowiedni dobór
techniki analizowania, a także świadomość złudzeń, tj. „tendencji do potwierdzania (confirmation bias)” (Fajkowska M., Marszał-Wiśniewska M., 2009, s. 19). Fajkowska wraz ze współpracownikami (2009) podaje jako przykład złudzeń figurę Hermana, która składa się z czarnych kwadratów ułożonych w większy kwadrat, natomiast przyglądając się figurze Hermana w białych miejscach zauważymy czarne kropki.
Ponadto należy pamiętać, że eksperymentator może manipulować dowolnie badaniem np. poprzez nieodpowiednie zbieranie danych, złe dopasowanie grupy badawczej albo nieumiejętne manipulowanie zmienną niezależną. Dlatego tak ważne jest odpowiednie zdefiniowanie testów, wykorzystywanych w diagnozie
psychologicznej.
Definicja nam mówi, że „test psychologiczny to narządzie służące do pomiaru zmiennych psychologicznych, dostarczające wyników o pożądanych własnościach psychometrycznych. Posiada określoną procedurę administrowania oraz sposób obliczania wyników i jest miarą zachowania opartą na podstawie analizy jego próbki. Jego integralną częścią są normy, które pozwalają na porównywanie wyniku osoby badanej z grupą odniesienia” (Brzezińska, 2011, s. 82).
Psychometria
Testy psychologiczne przynależą do działu psychometrii, która opiera się przede wszystkim na matematyce i statystyce w celu obiektywizacji. Testy psychologiczne polegają na zebraniu próbki zachowań istotnych dla cech właściwości psychologicznej, którą chcemy zdiagnozować (Sęk, 2010). Najważniejszymi kryteriami przy tworzeniu testów są: obiektywność (tj. bezstronne, bez cech opinii badacza), standaryzacja (inaczej ujednolicone, aby zmniejszyć wpływy czynników zewnętrznych), rzetelność (zgodność i wiarygodność danych), trafność (stopień w jakim test mierzy konkretną cechę), normalizacja (ustalenie zależności) oraz adaptacja kulturowa (każdy test powinien być dopasowany do konkretnej kultury, np. wiele kultur zachodnich posiada niezależny obraz Ja, natomiast w kulturach wschodu dominuje współzależny obraz Ja) (Aronson, Wilson i Akert, 2006).
Dzięki testom psychologicznym oraz diagnozie nozologicznej możemy sklasyfikować jednostkę chorobową wg standaryzowanych procedur wywiadu, posługując się w Europie klasyfikacją ICD-10, a w Stanach Zjednoczonych DSM-5.
Zimbardo i Gerrig wyróżniają efekty oczekiwania, inaczej efekt placebo. Efekt oczekiwania polega na dawaniu do zrozumienia badanym, czego spodziewa się po eksperymencie, czym powoduje, że badani zachowują się wg oczekiwań badacza. Efekt placebo w psychologii podobnie jak w badaniach medycznych (gdy pacjentowi podaje się lek bez substancji czynnej, a pomimo tego objawy fizykalne choroby znikają) pojawia się gdy „na jakąś reakcję behawioralną oddziałuje nie specyficzna interwencja czy procedury stosowane w celu wywołania tej reakcji, lecz oczekiwania danej osoby na temat tego, co ma zrobić lub jak ma się czuć” (Zimbardo, Gerrig, 2012, s. 38) . Dzięki wystandaryzowanym testom oraz ogólnym klasyfikacjom jednostek chorobowych ryzyko efektu placebo jest znikome.
Kto ma dostęp do testów psychologicznych?
Należy mieć na uwadze, że większość testów psychologicznych jest dostępnych wyłącznie osobom posiadającym dyplom psychologa. Ze względu na duże zainteresowanie testami psychologicznymi Komisja do Spraw Testów Psychologicznych opracowała i skategoryzowała testy diagnostyczne nadając im kategorie: A (dla psychologów i specjalistów), A+ (dla psychologów i specjalistów po ukończeniu specjalnych kursów z danego testu), B1 (dla psychologów i specjalistów ze zdanym egzaminem z psychometrii), B2 (dla psychologów i specjalistów ze zdanym egzaminem z psychometrii i szkolenia z danego testu), C (wyłącznie dla psychologów) (Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego 2022). Testy psychologiczne może wykonać wyłącznie wyspecjalizowany psycholog lub specjalista – nawet lekarz psychiatra, nie posiadając odpowiednich szkoleń psychologicznych, nie może wykonać na pacjencie testu
psychologicznego (Manley, 2010).
Bibliografia
Aronson E., Wilson Т., Akert R.: Psychologia społeczna. Zysk i S-ka, Poznań 2004.
Brzezińska, U., Psychologiczny pomiar. Psychologia w biznesie, testy psychologiczne, Personel i Zarządzanie, 2011, 6.
Fajkowska M., Marszał-Wiśniewska M.: Właściwości psychometryczne Skali Pozytywnego i Negatywnego Afektu – Wersja Rozszerzona (PANAS-X). Wstępne wyniki badań w polskiej próbie, „Przegląd Psychologiczny”, 2009, TOM 52, Nr 4, 355-387.
Manley M.: Psychiatria Praktyczny przewodnik kliniczny, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010.
Matkowski M.: MMPI – badanie, opracowanie, interpretacja. Poznań: Pracownia Terapii i Rozwoju Osobowości, 1992.
Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego: https://www.practest.com.pl/nowe-zasady-dostepu-do-testow-psychologicznych-0, dostęp: 11.08.2022.
Sęk H.: Psychologia kliniczna tom I, PWN Warszawa 2010.
Zimbardo P., Gerrig R.: Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.
